Niezdrowy styl życia, nieprawidłowa dieta, nadmiar kalorii, spożywanie przetworzonego pożywienia, brak aktywności fizycznej oraz narażenie na przewlekły stres - to wszystko może się przyczynić do rozwoju cukrzycy - przewlekłej choroby metabolicznej wywołanej brakiem lub nieprawidłowym działaniem insuliny. 14 listopada obchodzimy Światowy Dzień Cukrzycy - sprawdź, czy jesteś w grupie ryzyka zachorowania na chorobę cywilizacyjną naszych czasów.

Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia cukrzyca to grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się zwiększonym stężeniem glukozy we krwi, tzw. hiperglikemią spowodowaną zaburzeniami wydzielania i/lub działania insuliny. Jak podaje WHO, w Europie aż 64 miliony ludzi choruje na cukrzycę, w Polsce - ponad 3 mln osób. Z tego powodu, cukrzyca uważana jest dziś za epidemię XXI wieku.

Podstawowym objawem cukrzycy jest podwyższony poziom cukru we krwi, czyli nieprawidłowa wartość glukozy na czczo. Cukrzycę diagnozuje się, gdy poziom glukozy zmierzony o dowolnej porze dnia przekracza 200 mg/dl zaś na czczo 126 mg/dl. 

Norma: stężenie glukozy na czczo nie powinno być wyższe niż 99 mg/dl.

Wyróżnia się 2 główne typy cukrzycy: typ 1 i typ 2 oraz inne, rzadziej występujące, tj. cukrzyca ciążowa czy np. cukrzyce wtórne. Cukrzyca typu 1 tzw. insulinozależna wiąże się z koniecznością przyjmowania insuliny przez całe życie. Z kolei u pacjentów z cukrzycą typu 2 - tzw. insulinoniezależną, stosuje się m.in. leczenie farmakologiczne, które często wspomaga się surowcami roślinnymi, np. liśćmi morwy białej. Substancje zawarte w ich składzie mają bowiem korzystny wpływ na gospodarkę węglowodanową. Liczne badania wykazują, iż  dzięki zawartości alkaloidu 1,5-dideoksy - 1,5-imino-D-sorbitolu, ekstrakt z morwy białej może zmniejszać glikemię poposiłkową, czyli wzrost stężenia glukozy we krwi po posiłku, a tym samym wydzielanie insuliny, co sprawia, że cukry z posiłku wolniej się wchłaniają.

By utrzymać prawidłowy poziom cukru we krwi- zarówno w cukrzycy typu II, jak i u osób z rozpoznanym stanem przedcukrzycowym - węglowodany są składnikiem pokarmowym, który w żywieniu chorych powinien podlegać szczególnej kontroli. Dlatego w codziennej diecie takich osób, zdaniem dietetyków, powinny przeważać produkty z niskim indeksem glikemicznym (IG), warzywa, owoce, orzechy, rośliny strączkowe, które są doskonałym źródłem błonnika pokarmowego. Natomiast ograniczyć należy spożycie żywności wysokoprzetworzonej, będącej źródeł soli, cukrów prostych i tłuszczów nasyconych. Jak twierdzą specjaliści, chorzy na cukrzycę nie powinni spożywać więcej niż łyżeczkę soli dziennie, gdyż wysokie jej spożycie, a tym samym i sodu zwiększa ryzyko nadciśnienia oraz obniża wrażliwość tkanek na insulinę[8]. W prewencji cukrzycy warto więc wybierać naturalne produkty o obniżonej zawartości cukru, soli i tłuszczy.

W dzisiejszych czasach coraz więcej osób zmaga się z różnego rodzaju dolegliwościami, jednak najpoważniejszą chorobą jest bez wątpienia cukrzyca - nieleczona może bowiem prowadzić do chorób układu sercowo-naczyniowego, zespołu stopy cukrzycowej, uszkodzenia nerek i wzroku, a nawet śmierci.

Co 10 sekund na świecie diagnozuje się zachorowanie na cukrzycę, a co 6 sekund dochodzi do zgonu z powodu jej powikłań. Dlatego tak ważny jest właściwy tryb życia oraz utrzymanie prawidłowej masy ciała, gdyż według lekarzy - zmiana stylu życia odgrywa ogromne znaczenie w prewencji cukrzycy typu 2. Ponadto, badania dowodzą, iż niższe ryzyko wystąpienia stanu przedcukrzycowego i samej cukrzycy zaobserwowano u osób, które w swojej racji pokarmowej uwzględniały… więcej produktów pochodzenia roślinnego.

Niskokaloryczna i niskotłuszczowa dieta z odpowiednią podażą błonnika pokarmowego, obowiązkowo w połączeniu z regularną aktywnością fizyczną o umiarkowanej intensywności - stanowi dziś istotny element profilaktyki cukrzycy typu 2.

14 listopada obchodzimy Światowy Dzień Chorych na Cukrzycę. To odpowiedni moment, by przyjrzeć się naszej diecie, zmienić nawyki żywieniowe i postawić na zdrowy styl życia…

Cukrzyca młodzieńcza

Cukrzyca typu 1 zwana jest także młodzieńczą, bo ujawnia się najczęściej do 35. roku życia, zwykle u dzieci do 12-14 lat. Jest chorobą nieuleczalną. Zanim odkryto insulinę prowadziła ona do śmierci w dość krótkim czasie.

To choroba autoimmunologiczna polegająca na tym, że przeciwciała organizmu z niewyjaśnionych dotąd przyczyn powodują zniszczenie komórek β trzustki produkujących insulinę. Bez tego hormonu glukoza, niezbędna do funkcjonowania człowieka, nie jest wchłaniania do niektórych komórek, jej stężenie we krwi rośnie i dochodzi do zaburzeń metabolicznych (kwasica ketonowa). Nadmiar glukozy wydalany jest z moczem. Sama diagnostyka jest prosta - opiera się na podstawowym badaniu glukozy we krwi i moczu.

Objawy kliniczne cukrzycy typu 1 występują najczęściej nagle i rozwijają się w ciągu kilku tygodni. Często mylone są z zatruciem pokarmowym. Są to bóle brzucha, wymioty, nasilone pragnienie (wypijanie kilku do kilkunastu litrów wody na dobę), wielomocz (poliuria), apatia, zmęczenie, utrata wagi, wilczy głód. Brak szybkiej interwencji może prowadzić do kwasicy ketonowej, a nawet śpiączki i śmierci.

Leczenie cukrzycy typu 1 odbywa się na początku w warunkach szpitalnych. Do końca życia niezbędna jest insulinoterapia - wstrzyknięcia podskórne insuliny za pomocą penów lub pompy insulinowej, stałe monitorowanie glikemii, czyli poziomu glukozy we krwi, odpowiednia dieta i aktywność fizyczna. Na cukrzycę typu 1 w Polsce choruje około 180 tys. osób, a diagnozuje się około 1600 nowych przypadków u dzieci do około 14 roku życia.

Cukrzyca dorosłych

Cukrzyca typu 2, stanowiąca 80-90 proc. przypadków cukrzycy, zwana jest także cukrzycą dorosłych. Ujawnia się zwykle po 35. roku życia, choć dotyczy ona coraz częściej młodszych osób, również nastolatków. Powodem choroby najczęściej jest otyłość, złe nawyki żywieniowe (czynniki środowiskowe) lub geny.

W przypadku tego typu schorzenia organizm wytwarza insulinę, ale istnieje oporność na jej wchłanianie. Można jednak uwrażliwić komórki na insulinę stosując odpowiednie leki, zrównoważoną dietę, bez nadmiaru cukrów, soli i tłuszczy, regularnie ćwicząc, utrzymując odpowiednią wagę ciała. Cukrzyca typu 2 nie zawsze wymaga podawania insuliny.

Prawidłowy poziom glukozy na czczo we krwi dla osoby dorosłej to 70-99 miligramów na decylitr, po posiłku (dwie godziny) poniżej 140 mg/dl.

Szacuje się, że na całym świecie na cukrzycę choruje ponad 460 mln osób. Co 8 sekund ktoś umiera z powodu jej powikłań, czyli chorób sercowo-naczyniowych, w tym udaru mózgu czy zawału serca, niewydolności nerek. Dlatego choroba zyskała miano niezakaźnej epidemii XXI wieku.

E. Laskowska